Zatrucia opryskami i GMO

Przewidując, że w 2050 roku, liczba ludności wyniesie 9 miliardów, konieczne jest produkowanie coraz większej ilości jedzenia. Musi ono jednak być zdrowe i nieszkodliwe dla środowiska. Rozwój prywatnych i publicznych norm bezpieczeństwa żywności spowodowany był przez liczne skandale, takie jak te, związane z dioksynami, które pojawiły się na przestrzeni ostatnich lat. Pozostałości, to substancje, które mogą pojawić się w żywności po zastosowaniu leków weterynaryjnych lub środków ochrony roślin w pszczelarstwie i rolnictwie.

Pozostałości pestycydów w żywności są to niepożądane fitosanitarne produkty bądź ich pochodne. Pestycydy przeznaczone są do walki ze szkodnikami i chorobami. Służą one do zwalczania owadów, chwastów, grzybów i innych szkodników, które niszczą niemal połowę zbiorów żywności. Pestycydy to jednak środki trujące. Muszą więc być stosowane zgodnie z przeznaczeniem, aby nie zagrażać pszczołom w ich pracy. Wiele pestycydów zawiera trwałe zanieczyszczenia organiczne, które utrzymują się w środowisku i gromadzą w tkance tłuszczowej zwierząt i ludzi. Nagromadzenie tych substancji w organizmie może stwarzać poważne ryzyko zdrowotne i być odpowiedzialne za powstawanie raka, powodować zaburzenia równowagi hormonalnej, problemy z rozmnażaniem a nawet wady wrodzone. Ze względu na swój lipofilny charakter, pestycydy przenikają do łańcucha pokarmowego, poprzez akumulowanie się w tłuszczach zwierzęcych i olejach roślinnych. Mogą także być obecne w wodzie, owocach i warzywach. Pestycydy chloroorganiczne mogą niestety pojawiać się w miodzie. Pestycydy mogą być wprowadzane do miodu z nektaru lub pyłku zbieranego przez pszczoły ze skażonych kwitnących kwiatów. Pestycydy powodują zmniejszenie się bioróżnorodności, niszczenie naturalnych siedlisk i odporność na pestycydy. Produkty pszczele z natury powinny być zdrowe, czyste i naturalne. Azja jest największym producentem miodu na świecie. Ważnym producentem miodu jest też Europa, USA, Argentyna i Turcja. Całkowita produkcja miodu na świecie wynosi 1.3 mln ton. W obecnych czasach miód, jak i inne produkty pszczele powstają w środowisku, które jest zanieczyszczone przez różne źródła. Mogą to być źródła środowiskowe (metale ciężkie, pestycydy, bakterie, GMO, radioaktywność) i pszczelarskie (akarycydy, repelenty pszczół, pestycydy i antybiotyki). Zanieczyszczenia te są obecne także w wodzie, powietrzu, glebie i roślinach transportowanych do ula przez pszczoły.

Istnieje potrzeba poprawy metod prewencyjnych mających na celu zmniejszenie lub uniknięcie akumulowania się zanieczyszczeń. Jako, że użycie pestycydów wzrosło, rządy wprowadziły środki ochronne i regulujące ich stosowanie, aby chronić konsumentów, zwierzęta gospodarskie i środowisko. Dobre Praktyki Rolnicze, Rolnictwo Ekologiczne i Zintegrowany System Ochrony Roślin mogą zmniejszyć ryzyko oddziaływania pestycydów na człowieka, pszczoły i środowisko. Pozostałości pestycydów wynikają z niewłaściwego ich używania, stosowania ich w bliskiej odległości od upraw, nielegalnego lub niewłaściwego stosowania. Pestycydy używane są w rolnictwie i hodowli w celu eliminowania owadów, gryzoni, chwastów i innych szkodników. Mogą one mieć postać proszku, płynu, sprayu, żelu, granulek lub mleczka i być aplikowane różnymi metodami. Można je dzielić ze względu na ich właściwości chemiczne, biologiczne, ze względu na cel, w jakim są używane oraz ze względu na metody aplikacji. Mogą także być dzielone na dwie grupy: o szerokim i wąskim spektrum działania. Pestycydy o szerokim spektrum działania mogą niszczyć różnego rodzaju szkodniki, a te o wąskim spektrum działania wpływają tylko na wybranego szkodnika. Pestycydy systemowe działają inaczej. Wnikają one do wnętrza rośliny, wędrując wzdłuż drogi pochłaniania. Trucizny te zatruwają pyłek i nektar kwiatów i mogą zabijać pszczoły i motyle. Pozostałości pestycydów wykrywane w produktach pszczelich to głównie: środki owadobójcze, roztoczobójcze, grzybobójcze i chwastobójcze. Całkowita ilość stosowanych pestycydów na świecie to 2.5 mln ton, z tego 50-60% stanowią herbicydy, 20-30% to insektycydy a 10-20% to fungicydy. Pszczoły w bardzo dużym stopniu wpływają na zrównoważony rozwój środowiska i rolnictwa. Pestycydy natomiast odpowiedzialne są za zmniejszanie ich liczby w ostatnich latach. Są one akumulowane w ciele pszczoły, gdy zbierają one pyłek i nektar z kwiatów. Pszczelarze muszą w sposób ciągły kontrolować rodziny pod względem warrozy, aby uniknąć strat w rodzinie pszczelej. W większości przypadków, część leków stosowanych w walce z warrozą pozostaje w ulu. Pestycydy systemowe przedostają się zazwyczaj do gleby lub do nasion, a także do pni drzew, liści, nektarów i pyłku roślin. Pestycydy rozpylane i proszkowe są bardziej niebezpieczne od tych w emulsjach i roztworach. Produkty pszczele, pochodzące z naturalnych roślin zawierają mniej pestycydów, niż te, pochodzące z roślin z pól uprawnych. Akarycydy stosowane w walce z warrozą w Europie, pozostawiają resztki w ulach. Ich pozostałości w miodzie są niewielkie, ale ich nagromadzenie w wosku pszczelim może prowadzić do toksycznych efektów synergicznych. Leki stosowane w walce z warrozą pozostawiają swój ślad w miodzie, wosku i propolisie. Fluwalinat i flumetryna, związki rozpuszczalne w tłuszczach, są groźne dla wosku pszczelego. Stają się one aktywnym składnikiem, którego nie można się pozbyć, aż do spalenia wosku. Jeśli te związki używane są kilka lat z rzędu, w pewnym momencie ich nagromadzenie jest tak duże, że można je odnaleźć w miodzie.

W ostatnich latach nie tylko w krajowym parlamencie, lecz także w legislacyjnych organach Unii Europejskiej, można zauważyć aktywność związaną z próbami wypracowania zasad stosowania upraw modyfikowanych. Na gruncie rodzimego prawodawstwa GMO definiuje Ustawa z 22 czerwca 2001 roku  organizmach genetycznie zmodyfikowanych. Przez termin GMO rozumie się organizm inny niż organizm człowieka, w którym materiał genetyczny został zmieniony w sposób niezachodzący w warunkach naturalnych wskutek krzyżowania lub naturalnej rekombinacji, w szczególności przy zastosowaniu: technik rekombinacji DNA z użyciem wektorów, w tym tworzenia materiału genetycznego poprzez włączenie do wirusa, plazmidu lub każdego innego wektora cząsteczek DNA wytworzonych poza organizmem i włączenie ich do organizmu biorcy, w którym w warunkach naturalnych nie występują, ale w którym są zdolne do ciągłego powielania, technik stosujących bezpośrednie włączenie materiału dziedzicznego przygotowanego poza organizmem, a w szczególności: mikroiniekcji, makroiniekcji i mikrokapsułkowania, metod niewystępujących w przyrodzie dla połączenia materiału genetycznego co najmniej dwóch różnych komórek, gdzie w wyniku zastosowanej procedury powstaje nowa komórka zdolna do przekazywania swego materiału genetycznego odmiennego od materiału wyjściowego komórkompotomnym. Pierwsze uprawy modyfikowane genetycznie pojawiły się w USA już w połowie lat 90. W pierwszej kolejności zmianom poddano bawełnę, soję i kukurydzę. Areały takich upraw pojawiły się z czasem także w Kanadzie i na terenie Ameryki Południowej. W Unii Europejskiej sumaryczna powierzchnia upraw GMO wynosiła w 2008 roku blisko 100 tys. ha, z czego 80% przypadło na Hiszpanię. Najczęściej pszczoły padają ofiarą bezmyślności osób, którym powinno zależeć na ich pomyślności i przetrwaniu – rolników i sadowników. To są jednak w zdecydowanej większości przypadki indywidualne. Gorzej jest, gdy brak troski o pszczoły ma charakter instytucjonalny. Wprowadzenie legislacji zezwalających na stosowanie GMO niesie z sobą niezbadane ryzyko. Brak jest bowiem kompleksowych, długotrwałych badań, na podstawie których można by orzec, że są one bezpieczne dla pszczół i dla ludzi. Obawiam się, że zachwyt nad możliwościami zmian genetycznych może być przedwczesny. O ich realnym znaczeniu przekonają się pewnie dopiero kolejne pokolenia.