Odwłok pszczoły

Odwłok pszczoły składa się z kilku pierścieni połączonych ze sobą luźnymi, elastycznymi błonami. Dzięki takiej budowie odznacza się dużą ruchliwością. Może on się znacznie wydłużać i rozszerzać, co odgrywa ogromną rolę przy oddychaniu i umożliwia pszczole przenoszenie w wolu dużych ilości nektaru, wody lub miodu. W czasie zimowli, gdy końcowy odcinek przewodu pokarmowego owada wypełnia się odchodami, odwłok znacznie się rozszerza. W brzusznej części odwłoka pszczoły robotnicy, znajdują się cztery pary tak zwanych gruczołów woskowych. Są one pokryte perforowanym cienkim oskórkiem. Przez dziurki wypływa wosk produkowany przez gruczoły pszczoły. Zastyga on w postaci cieniutkich płytek na powierzchni oskórka, na powierzchni tak zwanych lusterek woskowych. Zwykle lusterka te nie są widoczne, gdyż znajdują się w fałdach odwłoka. Ukryte są tam też gotowe łuseczki woskowe. Lusterka można zaobserwować jako białawe plamki na brzusznej stronie odwłoka tylko przy silnym jego rozciągnięciu.

W końcowej części odwłoka samic pszczelich mieści się aparat żądłowy, stanowiący jedyne narzędzie obrony. W jego budowie można wyróżnić część kłującą, czyli żądło właściwe, połączone z płytkami chitynowymi (do nich przyczepione są mięśnie) oraz z części gruczołowej. Zabójcza ciecz, czyli jad pszczeli produkowany jest w wydłużonym gruczole jadowym. Gromadzi się on w pęcherzyku jadowym, a przy użądleniu spływa do ranki zadanej przez żądło. Na część klującą aparatu żądłowego składa się sztylet żądła i związane z nim ruchome szczecinki kłujące. Gdy pszczoła, która wbije żądło w elastyczną skórę człowieka lub jakiegoś zwierzęcia stałocieplnego, nie może już go wyciągnąć. Uniemożliwiają to zadziory na końcach szczecinek klujących. Niestety następuje urwanie się całego aparatu żądłowego, wskutek czego pszczoła ginie. Jeśli jednak użądli ona inną pszczołę czy też osę, może wyciągnąć żądło bez trudności. Oderwany aparat żądłowy pszczoły (żądło) pozostaje w skórze człowieka z pęcherzykiem jadowym, a trwające nadal skurcze mięśni powodują, że jad wciąż spływa do ranki. Pierwszą czynnością użądlonego powinno być więc usunięcie żądła za pomocą ostrza scyzoryka, czy po prostu paznokciem.

Na grzbiecie odwłoka pszczoły umieszczony jest gruczoł zapachowy, który odgrywa ważną rolę w życiu pszczół. Wonna wydzielina produkowana przez komórki gruczołowe. Rozlewa się po powierzchni oskórka i ulatnia wtedy, gdy pszczoła wygnie odwłok, odsłaniając gruczoł zapachowy. Pszczoły przyspieszają wtedy rozprzestrzenianie się charakterystycznej woni przez szybkie wachlowanie skrzydełkami. Za pomocą narządu zapachowego pracowite owady oznaczają miejsce, gdzie osiada rój oraz drogę, którą dostaje się do ula.